Khi dịch từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, người dịch không chỉ cần chú ý trung thực với ngôn ngữ nguồn mà còn phải chú ý đến khả năng tiếp nhận của người nghe. Do đó, trong thực tế công việc, các dịch giả sẽ thực hiện sự linh hoạt, tiến hành xử lý ở một mức độ nhất định đối với nội dung và hình thức của ngôn ngữ dịch. Độ linh hoạt đề cập đến việc nắm bắt tính linh hoạt trong dịch khẩu ngữ Tiếng Trung.
Các yếu tố ảnh hưởng đến độ linh hoạt trong dịch khẩu ngữ bao gồm: ngữ cảnh, đối tượng, sự khác biệt về văn hóa, các yếu tố siêu ngôn ngữ, kênh thông tin, áp lực tốc độ, và hiệu quả dịch thuật.
1. Bối cảnh
Bối cảnh có nghĩa rộng và nghĩa hẹp. Bối cảnh rộng chủ yếu đề cập đến môi trường giao tiếp, nghĩa là môi trường mà hành vi giao tiếp được thực hiện (lịch sử, xã hội, văn hóa, v.v.). Để xác định ý nghĩa của từ vựng, đôi khi cần phải hiểu bối cảnh rộng này. Bối cảnh hẹp chỉ bối cảnh trong tình huống. Nếu bối cảnh hẹp cung cấp trường tham chiếu thông tin cho người nghe, (thông tin phụ và một phần thông tin chính) có thể được bỏ qua mà không ảnh hưởng đến hiệu ứng dịch.
2. Đối tượng
Nói đến đối tượng là đề cập đến người nghe có sự khác nhau về độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp, bản sắc, trình độ học vấn, v.v … Trong đó, yếu tố địa vị là quan trọng nhất. Nói chung, đối tượng người nghe có địa vị càng cao, độ linh hoạt trong dịch khẩu ngữ càng thấp.
3. Sự khác biệt về văn hóa
Sự khác biệt về văn hóa tác động nhiều đến tính linh hoạt trong dịch khẩu ngữ. Nói chung, sự khác biệt về văn hóa càng lớn, khi dịch, bổ sung và cắt giảm càng nhiều; sự khác biệt càng nhỏ, khi dịch bổ sung và cắt bỏ ít hơn.
Các yếu tố xuyên ngôn ngữ: bao gồm chủ đề của cuộc trò chuyện, những người tham gia, và môi trường của cuộc trò chuyện (thời gian, địa điểm và điều kiện của quá trình giao tiếp). Chủ đề càng trang trọng, độ linh hoạt trong dịch thuật thấp. Chủ đề quen thuộc đối với những người tham gia có thể có cả tác động tích cực và tiêu cực đến tính linh hoạt trong dịch khẩu ngữ.
4. Áp lực kênh thông tin
Độ khó và độ dài của thông tin dịch phải được điều chỉnh phù hợp với khả năng tiếp thu của người tiếp nhận. Áp lực tốc độ truyền đạt thông tin đề cập đến những thách thức về thời gian mà người dịch có thể gặp phải trong quá trình dịch thuật. Ví dụ, chủ tịch hội nghị cần tăng tốc, tại thời điểm này, việc truyền thông tin phải được tăng tốc, theo đó độ linh hoạt tăng lên, đôi khi phải cắt giảm thông tin, chỉ giữ lại những thông tin chính, quan trọng nhất.
5. Hiệu quả
Trong tất cả các yếu tố, hiệu quả là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến độ linh hoạt. Người dịch nên cố gắng đạt được ba tiêu chuẩn về chất lượng bản dịch:
- Làm cho người nghe hiểu chính xác thông tin gốc, nghĩa là “trung thành với bản gốc”
- Dễ hiểu
- Hình thức phù hợp, hấp dẫn người nghe.
Trong quá trình dịch khẩu ngữ, người dịch trên nguyên tắc đảm bảo sự chuẩn xác của nguyên bản, có thể chuyển dịch lại tất cả các nội dung quan trọng nhất, nhưng có một số tình huống nhất định cần phải xử lý linh hoạt. Còn người phiên dịch không linh hoạt trong xử lý tình huống, thì việc phiên dịch khẩu ngữ sẽ gặp khó khăn, bản dịch không được như mong muốn.
Xem thêm
Làm sao để trở thành một biên, phiên dịch Tiếng Trung giỏi
Tại sao nên chọn học đại học tại Trường Đại học Phú Xuân – Huế?
